Казахстанская федерация гимнастики
Казахстанская федерация гимнастикиБатуттағы секірулер алғаш рет циркте пайда болды. Мамандардың пікірінше, батутты орта ғасырдағы француз цирк акробаты Дю Трамполине ойлап тапқан. Алдымен оның серіппелі тақта (орыс тілінде ол трамплин деп аталады) жасағаны, кейін оны жетілдіріп, серіппелі торға айналдырғаны туралы болжам бар.
Батуттағы секірулер 1926 жылы спорт түрі ретінде дами бастады және бұл жаңалық америкалықтар Л. Крисвольд пен Г. Ниссен есімдерімен байланысты. 1928 жылдан бастап Г. Ниссен осы снарядтарды құрастырумен айналыса бастады. 1939 жылы ол батуттың едәуір жетілдірілген моделін патенттеп, оның жаппай өндірісін ұйымдастырды. АҚШ-та батуттағы жаттығулардың танымалдығы артқаны соншалық, олар мектептер мен университеттердің дене шынықтыру бағдарламасына енгізілді. Батуттағы секіруге деген жаппай қызығушылық жарыстардың пайда болуына алып келді. Алғашында олар гимнастика бағдарламасына қосылып жүрді, бірақ көп ұзамай батуттағы жаттығулар дербес спорт түрі ретінде дами бастады.
1948 жылы АҚШ-та алғаш рет батуттағы секіруден ұлттық және студенттік чемпионаттар өтті. Ал 1953 жылы батуттағы секірулер Панамерика ойындарының бағдарламасына енгізілді.
1955 жылдан бастап батуттардың импортының арқасында батуттағы секірулер Батыс Еуропада дами бастады. 1958-1959 жылдары Швейцарияда, Шотландияда, Англияда, ГФР-да және басқа да елдерде ұлттық біріншіліктер өткізілді және батуттағы секіру федерациялары құрылды. 1959 жылы өткен Халықаралық гимнастика федерациясының конгресінде батуттағы секірулерді гимнастикалық көпсайыстың жаңа түрі ретінде мойындау мәселесі көтерілді.
1960 жылы ГФР-да батуттағы секірулерге арналған жеке ережелерді жасауға алғаш рет талпыныс жасалды. 1964 жылы Халықаралық батуттағы секіру федерациясы құрылып, Лондонда 12 елдің өкілдерін жинаған алғашқы әлем чемпионаты өтті. Содан бері әлем және Еуропа чемпионаттары мен біріншіліктері тұрақты түрде ұйымдастырылып келеді, ал 1981 жылдан бастап батуттағы секіруден Әлем кубогы да өткізіледі.
Батуттағы секіруден жарыстар әрқайсысында 10 элементтен тұратын үш жаттығуды қамтиды.
Батуттағы жаттығулар биік, үздіксіз, ырғақты секірулермен сипатталады, олар аяқтан аяққа, аяқтан арқамен, ішпен немесе отырғышқа (сед) орындалады және аралық кідіріссіз немесе тура секірулерсіз жүзеге асырылады.
Батуттағы жаттығу айналымдармен (пируэттермен) немесе онсыз алға және артқа айналуларды қамтитын әртүрлі элементтерді көрсетуі тиіс. Жаттығу жақсы үйлесіммен, дене қалпының дұрыс сақталуымен, техникалық жағынан таза орындалып, секіру биіктігі тұрақты болуы қажет.
Іріктеу жарыстары .
Іріктеу жарыстары екі жаттығудан тұрады. Бірінші жаттығуда арнайы талаптар бар, ал екінші жаттығу еркін болып саналады.
Іріктеу жарыстарындағы бастапқы кезек жеребе арқылы анықталады. Барлық қатысушылар топтарға бөлінеді, әр топта 16 адамнан аспауы керек. Сонымен қатар әр топ бірінші және екінші жаттығуды келесі топ іріктеу жарыстарына шыққанға дейін толық орындап шығады.
Екінші жаттығудағы кезек реті бірінші жаттығудағыдай сақталады.
Жеке және командалық финалдарда бір еркін жаттығу орындалады.
Іріктеу жарыстарының (1-ші және 2-ші жаттығулардың) қорытындысы бойынша ең жоғары ұпай жинаған 8 қатысушы (немесе синхронды секірулерде — жұптар) Финалға өтеді.
FIG жарыстарында әр Федерациядан финалға тек екі қатысушы (және бір синхронды жұп) қана өте алады. Гимнастар финалды нөлдік ұпайдан бастайды.
Финалдағы бастапқы кезек іріктеу кезеңіндегі нәтиже бойынша анықталады: ең төменгі алдын ала ұпай жинаған қатысушы бірінші болып шығады.
Батуттағы секіруден командалық жарысқа кемінде үш, ең көбі төрт гимнасттан құралған команда қатысады (ерлер және әйелдер жарыстары үшін).
Әр команда мүшесі іріктеу жарыстарында екі жаттығу (жекелей секіру) және финалдық жарыста бір еркін жаттығу орындайды.
Синхронды жұп 2 (екі) әйелден немесе 2 (екі) ер адамнан құралады.
Қатысушы тек бір ғана синхронды жұп құрамында өнер көрсете алады.
Синхронды жарыстар іріктеу жарыстары мен финалдан тұрады.
Қос спортшы бірдей элементтерді бір уақытта орындауы және жаттығуды бір бағытқа қарап тұрып бастауы тиіс. Айналуларды бір жаққа орындау міндетті емес.
Жалпы ең жоғары ұпай жинаған қатысушы, жұп немесе команда жеңімпаз ретінде анықталады.
Ресми халықаралық чемпионаттарда, Олимпиада ойындарында және Әлем кубоктарында жеңімпаз — финалда ең жоғары ұпайға қол жеткізген гимнаст, жұп немесе команда болып саналады.
Әр жаттығу 10 элементтен тұрады.
Іріктеу жарыстарындағы бірінші жаттығу еркін элементтер мен арнайы талаптарды қамтиды. Элементтердің орындалу тәртібін гимнаст өзі таңдайды. Бұл жаттығу үшін тек техникаға баға қойылады.
Екінші іріктеу жаттығуы және финалдық жаттығу — еркін жаттығулар, онда техникаға қойылған бағаға элементтердің күрделілігіне берілетін баға қосылып, жаттығудың қорытынды бағасы шығарылады.
Жаттығуларда екінші мүмкіндік берілмейді. Егер жаттығуды орындау барысында қатысушыға айқын кедергі болған жағдайда (жабдықтың ақауы немесе сыртқы әсер), бас төреші екінші мүмкіндікке рұқсат бере алады.
Гимнастардың киімі «жабдық» ретінде есептелмейді.
Көрермендердің шулауы, қол шапалақтауы және соған ұқсас жағдайлар әдетте кедергі ретінде қарастырылмайды.
FIG жарыстарында іріктеу жаттығыларында мына талаптар орындалуы тиіс:
Финалда бірінші және екінші жаттығулардағы кез келген элементтерді қайталауға рұқсат етіледі.
Жеңіл жеңсіз көйлек. Гимнастикалық шалбар бір түсті болуы тиіс, қара және басқа да қою түстерден басқа. Батутқа арналған аяқ киім және/немесе шалбар түсімен бірдей немесе ақ түсті шұлық.
Жеңі бар немесе жеңсіз купальник (шомылу киімі). Ақ батутқа арналған аяқ киім және/немесе тобықтан жоғары көтерілмейтін ақ түсті аяқ киім жабыны (қаптама).
Жарыс кезінде әшекей бұйымдар мен сағат тағуға рұқсат етілмейді. Қымбат тассыз жүзік тағуға рұқсат етіледі, бірақ олар бинтпен таңылып тұруы тиіс.
Кез келген ереже бұзушылық орын алған кезеңнен бастап дисквалификацияға әкеп соғады. Бұл шешімді төрешілер алқасының төрағасы қабылдайды.
Команда мүшелері немесе синхронды жұптар бірдей киім киюі тиіс. Осы ереженің бұзған команда немесе синхронды жұп командалық жарыстан немесе синхронды секіру жарысынан шеттетіледі. Бұл шешімді төрешілер алқасының төрағасы қабылдайды.
Спорттық жаттығу костюмі және гимнастикалық аяқ киім немесе соған балама аяқ киім.
Қатысушыда 1 немесе 2 сақтандырушы болуы мүмкін. Олар жарысты ұйымдастырушылар ұсынатын бір немесе екі сақтандырушының орнын алмастырады. Батуттың айналасында бір уақытта 4 сақтандырушыдан артық адам тұрмауы тиіс.
Сақтандыру төсенішін тек қатысушының өз сақтандырушысы ғана пайдалана алады.
Әр қатысушы жаттығуды төрешілер алқасының төрағасының белгісінен кейін бастайды.
Белгі берілгеннен кейін қатысушы алғашқы элементті бір минуттың ішінде орындауы керек, әйтпесе әр техника төрешісі ұпайдан шегеріп отырады.
Егер бұл уақыт шектеуі құрал-жабдықтың ақауына немесе басқа да маңызды себептерге байланысты асып кетсе, ұпай шегерілмейді.
Барлық қалыптарда (аяқты алшақ секіруден басқа) аяқ пен табандар біріктіріліп, башпайлар тартылып тұруы тиіс.
Қозғалысқа (элементке) қойылатын талаптарға байланысты дене жиырылу, бүгілу немесе тік қалыпта болуы мүмкін.
Жиырылу және бүгілу қалыптарында, бірнеше мәрте сальто кезіндегі айналу фазасын есепке алмағанда, аяқ сан бұлшықеті денеге жақын болуы тиіс.
Бірнеше мәрте сальто кезіндегі айналу фазасын есепке алмағанда, жиырылу қалпында қол тізеден төмен тұруы тиіс.
Қолды түзу және мүмкіндігінше денеге жақын ұстау қажет.
Жаттығуда элементтерді қайталауға жол берілмейді, әйтпесе қайталанған элементтің күрделілігі есепке алынбайды.
Бірінші іріктеу жаттығуында элемент қайталанса, әр техника төрешісі сол қайталағаны үшін 1.0 ұпай шегереді.
Айналулар саны бірдей болғанымен, егер элементтер жиырылып, бүгіліп немесе тік қалыпта әртүрлі орындалса, олар қайталанған болып есептелмейді, яғни әртүрлі элементтер деп саналады.
Жиырылу және жартылай жиырылу бір қалып болып есептеледі.
Бірнеше мәрте сальто (630°-тан артық), айналу және сальто саны бірдей болғанымен, айналулар элементтің әртүрлі фазаларында орындалса, қайталау болып саналмайды.
Жаттығу тоқтатылады, егер қатысушы:
Жаттығу тоқтатылған жағдайда элемент бағаланбайды.
Қатысушының өнері тек батут торында толық орындалған элементтердің саны бойынша бағаланады.
Ең жоғары бағаны төрешілер алқасының төрағасы анықтайды.
Жаттығу екі аяқпен батут торына тік қалыпта қонып, сол қалпын сақтау арқылы аяқталуы тиіс, әйтпесе ұпай шегеріледі.
Соңғы қонуынан кейін қатысушы тік қалпын шамамен 3 секунд ұстауы тиіс, әйтпесе тепе-теңдікті жоғалтқаны үшін ұпай шегеріледі.
Жаттығу үш секунд өткен соң аяқталған болып саналады.
Жекелей жарыстарда соңғы элементтен кейін қатысушыға батуттың серіппелігін пайдаланып 1 тік жоғары секіруге рұқсат етіледі.
Синхронды секіруде екі қатысушы да соңғы элементтен кейін бірдей тік жоғары секіруді немесе тез арада тоқтау элементін орындауы тиіс, әйтпесе төрешілер 0.2 ұпай шегереді.
Шешімді төрешілер алқасының төрағасы қабылдайды.
Егер қатысушы 10 элементтен артық орындаса, онда 1.0 ұпай шегеріледі.
Аралық тік секірулер де элемент ретінде есептеледі.
Екі түрлі баға қолданылады:
«А» бағасы — жаттығудың күрделілік коэффициентінің қосындысы;
«В» бағасы — төрешілердің техникаға қойған бағасы.
Жаттығудың қорытынды бағасы — бір «А» бағасының және үш «В» бағасының қосындысы.
Техникалық қателіктер үшін және төрешілер алқасының төрағасы белгілеген қосымша шегерімдер ең жоғары баға — 10.0 ұпайдан шегеріліп алынады.
Жеке жарыстарда бес техника төрешісінің ең жоғары және ең төмен бағалары алып тасталады. Қалған үш төрешінің бағасы қосылып, техникалық бағасы («В»+«В»+«В») анықталады.
Синхронды жарыстарда төрт техника төрешісінің ең жоғары және ең төмен бағалары алып тасталады. Қалған екі орта баға қосылып, жаттығудың техникалық бағасы («В»+«В») анықталады.
Синхрондық арнайы электронды құрылғымен анықталады.
№8 төреші электрондық құрылғыны басқаруға жауапты болады.
Электрондық жүйе істен шыққан жағдайда, №8 төреші төрешілер алқасының төрағасы бақылауымен ресми бейнетаспаны талдау арқылы баға қояды.
Синхрондық бұзылғаны үшін шегерімдер ең жоғары баға — 10.0 ұпайдан (немесе төрешілер алқасының төрағасы белгілеген ұпайдан) алынып тасталады. Бұл баға екі еселеніп, синхрондық бағасы ретінде қабылданады.
Егер электрондық жүйе қолжетімсіз болса, №8, 9 және 10 төрешілерінің орташа синхрондық бағасы 2-ге көбейтіліп, синхрондық бағасы анықталады.
Хатшылар бұл синхрондық бағаны техника бағасының қосындысына қосып, «В» жаттығу бағасын шығарады.
Күрделілік бағасы техника бағасына қосылады.
Хатшылар соңғы бағаны техника/синхрондық «В» бағасы мен «А» (қиындық) бағасының қосындысынан, сондай-ақ қосымша шегерімдерді алып тастап шығарады.
Барлық баға үтірден кейін екі санға дейін ғана дөңгелектеледі. Бұл дөңгелектеу тек қатысушының жаттығуы үшін қойылатын жалпы соңғы бағасына ғана қолданылады.
Қорытынды бағалау кестесін бас хатшы тексеруі тиіс.
Қорытынды бағаларды анықтауға төрешілер алқасының төрағасы жауапты болады.